Je kunt er niet meer omheen, robotisering – en in haar verlengde – reshoring staan publiekelijk in het brandpunt van de belangstelling. Inmiddels is het ook een aandachtsgebied geworden van beleidsmakers. Zij buigen zich over vragen als: de impact op de economie en de arbeidsmarkt? Is het een kans of bedreiging? Wat vraagt het van mensen en bedrijven? Leidt het tot een verdergaande maatschappelijke tweedeling? Hoe kunnen we de ontwikkeling voor Brabant positief stimuleren? Relevante vraagstukken die vooral ook om een bestuurlijke sturing en prioritering vragen. Zodat er een gerichte impuls uit kan gaan naar relevante actoren in het economisch en maatschappelijk veld. Hoe dat vorm te geven, is de centrale vraag voor Pact Brabant.
Duidelijk is wel dat wil Brabant op beide terreinen een leidende rol spelen het een prominente plaats moet krijgen op de Brabantse bestuurlijke agenda, zodat kansen worden verkend en vertaald in een gerichte Brabantse aanpak.
Het robotproof maken van 300 bedrijven en 3000 werknemers in Brabant
Begin 2017 is door BrabantKennis, BrabantAdvies, de BOM en Beagle Brabant een longread gepresenteerd over de kansen voor robotisering in Brabant: ‘Brabant aan de Robot’. Conclusie was dat onze regio bij uitstek is toegerust om een prominente rol te spelen in de ontwikkeling en fabricage van nieuwe, geavanceerde interactieve robots. Daarbij werd vastgesteld dat weliswaar al de nodige initiatieven lopen, maar dat deze nog sterk versnipperd zijn.
Medio dat jaar is het thema robotisering verder besproken in PACT Brabant waarbij is vastgesteld dat de ontwikkelingen rond robotisering & reshoring voor de arbeidsmarkt dusdanig ingrijpend van karakter zijn dat extra actie geboden is.
Daarom is in een klein comité doorgesproken met gedeputeerde Bert Pauli en afgesproken om na te gaan of er draagvlak is om te komen tot een ‘slim consortium’, een team dat de Brabantse ontwikkelingen op het gebied van robotisering aanjaagt en in stroomversnelling kan brengen.
Via een ronde tafel gesprek met bedrijven en wetenschappers die zich bezighouden met robottechnologie (2 november 2017) en het PACT arbeidsmarkt-congres ‘De Tafel van 100’ (22 november) is deze ambitie verder besproken.
Uitkomst van bovenstaande bijeenkomsten is de overkoepelende ambitie: het ‘robotproof’ maken van 300 bedrijven en 3000 werknemers in de komende 3 jaar.
Aanpak 2018 / 2019
Een voorbereidingsgroep – bestaande uit vertegenwoordigers van VNO-NCW Brabant Zeeland, Wissenraet van Spaendonck, provincie Noord-Brabant, BrabantAdvies en de secretaris van het PACT – heeft de ideeën en de ambitie voor de drie componenten bedrijven, onderwijs en samenleving nader uitgewerkt. Na raadpleging van verschillende stakeholders (o.a. de BOM, Avans, Fontys, NHTV, Smart Robotics, WWA, Focal Meditech en Team Blue Jay) komen zij tot het volgende voorstel:
De oprichting van een Brabants Robotconsortium, dat tot doel heeft om Brabantse MKB-bedrijven en hun werknemers bewust te maken van de kansen en gevolgen van robotisering en hen hiervoor handelingsperspectief te bieden door middel van drie programma’s.
1. Awareness-programma voor bedrijven
Er is een duidelijk belang voor bedrijven om haar personeel ‘robotproof’ te maken. Met name voor het standaard bedrijfsleven is dit van belang: de MKB’er die niet als vanzelf met de technologie in aanraking komt. Het awareness-programma geeft MKB-bedrijven inzicht in de volgende vragen:
Het awareness-programma heeft als resultaat dat inzicht wordt gekregen in wat nodig is om 300 bedrijven de stap te laten maken om een deel van de bedrijfscomponent te robotiseren.
2. Onderwijsplatform en Robot experience centers
Wat betreft onderwijs is het belangrijk om zoveel mogelijk Brabanders te scholen met ‘robotcompetenties’. Het gaat om zowel het regulier onderwijs (voorbeeld: Koning Willem I college Den Bosch) als het ‘nieuwe onderwijs’ (voorbeeld: Robotacademie Best, scholing van werknemers op de werkvloer).
Wanneer inzicht is verkregen in de robotiseringsbehoefte van bedrijven, kunnen zij via een platform verwezen worden naar een Robot experience center om in scholing van personeel te voorzien. Binnen het experience center hebben zowel werknemers als studenten de mogelijkheid om zich verder te bekwamen in vaardigheden wat betreft samenwerking met robots. De onderwijscomponent kan als uitwerking eventueel onder de bedrijvencomponent worden gehangen, zodat deze voorziet in scholing van de te benaderen 3000 werknemers.
Hierbij wordt zowel verbinding gezocht met kennisinstellingen (bijvoorbeeld Fontys, Avans) als het bedrijfsleven (zoals de Robotacademie, brancheorganisaties).
3. Samenleving: creëren van maatschappelijke urgentie
Tot slot is het belangrijk om de maatschappij bewust te maken van de ontwikkeling van robotisering, en maatschappelijke ontwikkelingen om te zetten naar economische mogelijkheden. Om de aanpak zo concreet mogelijk te maken, wordt aangesloten bij de sector zorg (‘care en cure’). Er is een groeiende behoefte in Brabant om comfortabel te wonen op latere leeftijd en tegelijkertijd leidt vergrijzing tot een stijgende vraag naar zorg. Robotisering kan, als ze aansluit op de behoefte van de burger, een rol spelen om in deze vraag te voorzien.
Schematische weergave van het Plan van aanpak
Robots helpen Spierings Mobile Cranes om dankzij enorme tijdsbesparingen de productiviteit van mobiele kranen te vergroten van 92 in 2018 naar 150 mobiele kranen in 2020. Zonder werk naar lage lonen landen over te brengen.
Hapert Aanhangwagens groeit en bouwt meer aanhangwagens met minder medewerkers dankzij robotisering. Alle aanhangwagens zijn custommade. Er is dus geen voorraad en dankzij een lean productielijn wordt maximale waarde voor de klant gerealiseerd met zo min mogelijk verspilling.
Economisch voordeel
Robotisering biedt grote kansen voor Reshoring. Reshoring staat voor het terughalen van werk vanuit het buitenland naar het thuisland. Door middel van de inzet van robots wordt het mogelijk om productieprocessen beter, sneller en in sommige gevallen goedkoper uit te voeren dan in het buitenland. Daarbij gaat het niet enkel om de high tech bedrijven, maar juist ook om productie- en handelsondernemingen die op basis van robotisering, digitalisering en procesoptimalisatie tot nieuwe proposities kunnen komen.
Nieuwe banen
Robotisering biedt kansen voor Brabant. Met haar grote diversiteit aan bedrijven en een groot aantal ondernemers in de high-tech en maakindustrie, kent Brabant een uiterst kansrijke positie. Robotisering heeft om meerdere redenen een positief effect op economie en maatschappij.
Via de inzet van de nieuwste robottechnieken is het mogelijk werk terug te halen naar Nederland (reshoring) en worden nieuwe banen gecreëerd, ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Voor robotisering, installeren, onderhouden en beheren zijn ook anders opgeleide mensen nodig. Nieuwe banen dus! Daarnaast draagt de inzet van robotica bij tot het oplossen van maatschappelijke problemen, variërend van vraagstukken in de gezondheidszorg tot aan mobiliteit.
Reshoringtool
Reshoring loont absoluut! The Reshoring Connection, een initiatief van Tilburg University, Regio Hart van Brabant en Midpoint Brabant, wil MKB-bedrijven motiveren om mee te werken aan onderzoek naar mogelijkheden voor reshoring. Ton Wilthagen van Tilburg University heeft om die reden – naar het model dat in Amerika werkt – een proactieve strategie voor de Nederlandse markt uitgewerkt: de reshoringtool.
Met deze tool helpt men MKB-bedrijven snel inzicht te verkrijgen in hun situatie en in eventuele voordelen voor hun bedrijf bij reshoring. Daarbij wordt niet alleen naar de kostenkant gekeken, maar vooral naar mogelijkheden voor robotisering, proces-innovatie, ketenintegratie, samenwerking met logistieke partners, een andere marktpositie (handelsonderneming en/of productie-onderneming). Reshoring kan dus leiden tot innovatie, nieuwe businesskansen en aldus tot behoud van en nieuwe werkgelegenheid voor de regio. Vanaf 2017 wordt de reshoringtool reeds ingezet in samenwerking met de BZW, gemeenten en investeringsmaatschappijen.
Voorbeelden van succesvolle reshore-bedrijven (in Tilburg gevestigd) zijn Capi Europe (bekend om de lichtgewicht bloempotten), ATS (All Tapes Supplies), Smartwares (holding van handelsondernemingen Tristar en Princess), Cupsz Bekers (promotiemateriaal), BOA group (producent in buigzame slangen voor de olie-industrie). Bij een aantal van deze succesvolle bedrijven is robotisering of het anders inrichten van de productielijn, de drijfveer geweest voor de innovatie. Ze genereren vooral banen voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
Impact van robotisering en digitalisering
UWV wil graag inzicht krijgen in de verwachte gevolgen van technologische ontwikkelingen voor de vraag naar en de aard van werk in de komende 5 jaar. Dit om in te kunnen spelen op deze ontwikkelingen in onze dienstverlening aan werkzoekenden. TNO heeft in opdracht van UWV voor 12 functies onderzocht welke taken gelijk blijven, veranderen, verdwijnen of erbij komen als gevolg van technologische ontwikkelingen.
Het thema robotisering staat in de belangstelling. Onder andere naar aanleiding van de vertaling van een rapport van Frey en Osborne naar de Nederlandse arbeidsmarkt door Deloitte wordt er hevig gediscussieerd over de gevolgen van technologische ontwikkelingen voor de arbeidsmarkt.
In de discussie worden grofweg 2 scenario’s geschetst. Ten eerste het scenario waarin technologische ontwikkelingen vooral tot welvaart zullen leiden. Net zoals bij de industrialisatie in de achttiende en negentiende eeuw en bij de automatisering in de twintigste eeuw gebeurde, zullen de huidige technologische ontwikkelingen op termijn leiden tot groei van de markt en van de werkgelegenheid. In dit scenario zullen er meer banen bij komen dan dat er zullen verdwijnen.
Volgens het tweede scenario is er nu juist sprake van een totaal andere situatie dan in het verleden. Technologische ontwikkelingen zullen niet voor iedereen de welvaart brengen die ze in het verleden wel hebben gebracht. Er zal weliswaar sprake zijn van een groei van de arbeidsproductiviteit, maar dit gaat niet gepaard met een groei van de werkgelegenheid. Er verdwijnen meer banen dan erbij komen en de vraag naar betaalde arbeid wordt schaars. Dit kan volgens degenen die dit scenario vol optimisme tegemoetzien leiden tot ‘gratis vrije tijd’. Een meer pessimistische visie binnen dit tweede scenario is dat er een tweedeling in de samenleving dreigt te ontstaan tussen een kleine groep zeer rijken die profiteert van technologische ontwikkelingen, en daarnaast een grote groep armen die aangewezen is op kleine, slecht betaalde baantjes of helemaal geen betaald werk heeft. De grootste uitdaging zou dan zijn om de welvaart die de nieuwe technologie oplevert goed te verdelen.
